ورود واژگان بیگانه و راهکارهای مقابله با آن در فرهنگ و ادب فارسی ـ گفتگو با روزنامه کیهان

شاید این مطالب برایتان مفید باشد

نهضت تولید پویانمایی باید مطالبه عمومی شود/بستر اصولی قهرمان‌سازی

۸ آبان ۱۳۹۹

از مدیریت پیام تا مدیریت ادراک

۷ مرداد ۱۳۹۸

چه روزی برای نامیدن روز ملی دختران مناسب‌تر است؟

۸ شهریور ۱۳۹۳

روزنامه کیهان ـ گالیا توانگر: زبان فارسی زبانی است که با حروف و کلمات آن نام، نام خانوادگی و نیز هویت و مذهبمان در شناسنامه های ما به ثبت رسیده است. این زبان با رگ و ریشه هر ایرانی عجین شده و حتی در خلق آثار هنری متعدد از جمله تابلو خط های زیبا، اشعار بدیع، داستان های تاثیرگذار و… نقش محوری و اصلی دارد.
هیچ چیز نباید و نمی تواند این رگ شریانی را قطع کند و به هویت ملی و مذهبی ما ضربه بزند. چون معنویت پشتوانه محکم این زبان است، خوشبختانه در گذر زمان آفتی نبوده که بتواند قامت رعنای زبان ما را خمیده ساخته و فصل پیری برای آن بیافریند.
در سراسر دانشکده های زبان هند و آسیا، زبان فارسی جزء شاخص ترین زبان هایی است که تدریس می شود و یک نوع همبستگی از هند تا کشورهایی چون افغانستان، پاکستان، تاجیکستان و… آفریده است.
شعر زیبای سعدی همچنان بر سر در سازمان ملل می درخشد و اشعار مولانا و حافظ دل هر اروپایی را به لرزه سیر و سلوک می اندازد. این همان اعجاز ناشناخته و قدمت دار زبان فارسی است که به آن مفتخریم.
زبان فارسی پرچم دار سرزمین ماست. این زبان گهربار که بزرگ ترین پشتوانه ملیت و معنویت ما به حساب می آید تا دنیا، دنیاست نشان سربلندی، پیروزی و افتخارات مردم ما خواهد بود.
هزاران سال است که زبان فارسی در این سرزمین پهناور، مانند آب روان زندگی بخش ساکنان این سرزمین است و در برابر بنیان براندازترین هجوم های نظامی، فرهنگی و سیاسی ایستادگی کرده و می کند.
زبان و سرزمین همیشه پیوندی ناگسستنی با هم دارند و تنها نقطه مشترک همه ساکنان یک سرزمین ملیت آنان، عشق به وطن، مذهب و زبان ملی شان است.
فرض کنید روزی زبان فارسی از یکی از اقوام ایرانی برچیده شود، مثلا کرد یا عرب و… در آن صورت رفت و آمد مردم دیگر شهرها به آن گوشه ایران کم شده و اندک اندک از مابقی سرزمین ایران جدا می افتند.
و یا در مثال دیگر بیدل دهلوی اگرچه اهل دهلی هند است و یا مولوی اهل بلخ و سپس روم، با این حال چون زبانشان فارسی بوده، هر دو ایرانی اند. پس سخن گفتن با زبان فارسی یعنی پاسداری از هویت ایرانی و دوست دار ایران بودن.
معادل سازی واژگان چه وقت ضرورت دارد؟
نگریستن به مساله «زبان فارسی» بدون یک نگاه کل نگرانه، کارآیی نخواهد داشت. زبان یکی از عناصر مهم فرهنگ است و فرهنگ از مؤلفه های تمدن به شمار می آید. بنابراین پاسداشت و گسترش زبان فارسی یک راهبرد اساسی در حرکت تمدنی انقلاب اسلامی است. در یک افق تمدنی، در کنار زبان عربی به عنوان زبان دینی، زبان فارسی باید به زبان فرهنگی و علمی جهانی تبدیل شود.
براساس این چشم انداز، مهم ترین اقدام امروزی ما، پاسداشت زبان فارسی در مقابل هجمه زبان انگلیسی است. به نظر بنده، مهم ترین مجرای آسیب زبان فارسی در زمان کنونی، بازی های رایانه ای هستند. بیشتر کاربران این بازیها، نوجوانانی هستند که در سن افزایش گنجینه واژگانی قرار دارند و گذران زمان زیادی از اوقات فراغت آنها با بازی های رایانه ای غیرفارسی در کنار نیاز این بازی ها به تمرکز زیاد ذهنی، سبب شده است که به شکلی ناخودآگاه و البته متاسفانه عمیق، زبان انگلیسی به آنان آموزانده شود.
محمد سرشار، مدیر عامل کانون اندیشه جوان و عضو انجمن قلم ایران ضمن بیان مطالب بالا به مهم ترین روش های پاسداشت زبان فارسی اشاره کرده و می گوید:
«یکی از روشهای مهم پاسداشت زبان فارسی، توجه ویژه به ویژگی زایایی زبان است. به همین دلیل، حتی از دید حکومت و نظام سیاسی کشور نیز، واژه سازی در برابر واژگان بیگانه، یکی از راه کارهای مطلوب دانسته شده است. اما در این فرآیند، گویایی، روانی و کوتاهی واژه ساخته شده به همراه زمان برابرگزینی، بسیار مهم است.
به بیان دیگر واژه های برگزیده یا ساخته شده باید رساننده معنای واژه بیگانه باشند؛ در گویش روزمره به راحتی تلفظ شوند و به کار روند؛ به نسبت واژه بیگانه، واجها و هجاهای کمتری داشته باشند و مهم تر از همه، اینکه در زمان مناسب انتخاب شوند.
بدیهی است که پس از شیوع یک واژه بیگانه در کلام فارسی زبانان، جایگزینی آن با واژه برابر فارسی، بسیار دشوار و زمان بر خواهد بود. واژه هایی مانند ماشین، کامپیوتر، سایت، موبایل، وبلاگ، اس ام اس، ای دی اس ال، ام ام اس، و… از این گونه واژه ها هستند.
از طرف دیگر می بینیم که واژه گزینی در زمان مناسب، چگونه به زبان فارسی کمک کرده است. واژه های دانشگاه (University)، دانشکده (Faculty)، ماهواره (Satellite) و غنی سازی (Enrichmant) هم اکنون در کلام روزمره فارسی زبانان نشسته اند و گاه ممکن است مردم کوچه و بازار، حتی با اصل واژه بیگانه آشنا نباشند.
وی پیرامون فرایند برابرگزینی یا معادل سازی واژگان و این که اصولا باید در چه مواردی از این اصل بهره برد، توضیح می دهد: «در حوزه نظریه های فلسفی و فرهنگی، برابرگزینی راهکار درستی نیست. چرا که چارچوب و مبانی نظری مفاهیم غیرایرانی در برابرگزینی، با مفاهیم بومی خلط می شوند و اشتراک الفاظ، گویندگان و شنوندگان را به غلط می اندازد. بنابراین نباید برای مفاهیمی چون لیبرالیسم، دموکراسی، سکولاریسم و…، به دنبال گزینش معادل فارسی بود. چرا که به عنوان نمونه، مراد از مردم در مفهوم فارسی مردم سالاری با مفهوم آن در دموکراسی متفاوت است. در واقع به نظر من باید این مفاهیم را به عنوان اسامی علم بیگانه پذیرفت و تنها در اصلاحات گویشی- که تلفظ آنها را برای فارسی زبانان آسان تر کند- ورود پیدا کرد.
باید دقت داشت که فرآیند برابرگزینی، یک راهکار دفاعی است. در یک حرکت تمدنی، تا انقلاب اسلامی ایران در مرزهای تولید علم و فناوری قرار نگیرد؛ چاره ای جز دفاع وجود نخواهد داشت. اما اگر در مرحله تولید علم و فناوری بومی، به زبان فارسی توجه ویژه شود؛ این تبادل فرهنگی در حوزه زبان، روندی معکوس به خود می گیرد و واژه های فارسی، جهانگیر خواهند شد. خوشبختانه در برخی موارد، این اتفاق افتاده است. به عنوان مثال، هنگام رونمایی از موشک سفیر، به جای واژه بیگانه «Satellite Carrier»، از برابر «ماهواره بر» استفاده شد. اما متاسفانه این روند، همیشگی نبوده است. آنچنان که علی رغم ساخت نسل جدید چرخاننده های اورانیوم در داخل کشور، همچنان از واژه بیگانه «Centrifuge» برای نامیدن آنها استفاده می شود.»
متن کامل